Het land van de onuitspreekbare plaatsnamen, de grootste gletsjers van Europa, de vulkanen, gelijkheid tussen man en vrouw, Sigur Rós, spotgoedkope groene energie en adembenemende natuur. En nog zo veel meer. Dat is IJsland.
IJsland is een parel voor elke natuurliefhebber. Hoewel de zomer bekend staat als het mooiste seizoen, biedt de winter enorm veel mogelijkheden in dit wonderlandje. In het kader van zijn studies verbleef Quinten Verdonck een schooljaar (2013-2014) in Reykjavik, de hoofstad van IJsland. Doorheen de winter beklom hij een aantal toppen waarvan Akrafjall, Esja en Hengill in onderstaand verslag aan bod komen.

Volgens de oud-Noorse vikingkalender zijn er geen 4 seizoenen, maar slechts twee: zomer en winter. De eerste dag van de winter is 27 oktober maar dit wordt niet gevierd. De winter is in de IJslandse gedachtengang toch maar donker en depressief. Het begin van de zomer (23 april) daarintegen, is een vrije dag voor alle IJslanders.
Eind oktober tot eind januari zijn drie bijzonder donkere maanden. Rond kerstmis heb je aan de zuidkust nog zo’n 5 a 6 uur licht per dag - als je geluk hebt. Helemaal in het noorden kan je een aantal weken lang met moeite nog een hand voor je ogen zien. Het weer doet aan die donkere dagen ook niet veel goeds. Gedurende deze periode is het voornamelijk grijs met heel veel snijdende, koude wind. De ene storm volgt de andere op. Veel regen, sneeuw, mist en vaak dat allemaal op één (halve) dag. Want behalve behoorlijk slecht weer, kan het weer ook enorm snel omslaan. En daarmee bedoel ik dat je in een half uurtje tijd van “grijs en veel wind” kan omslaan naar “midden in een sneeuwstorm” en dan naar “volle zon”.
Maar heel soms klaart het weer helemaal op voor een dag of twee, met staalblauwe hemels, volle zon, zeer aangename temperaturen en ‘s avonds noorderlicht. Wist je dat de gemiddelde temperatuur in de winter in Reykjavik rond 0°C ligt? Op die mooie dagen moet je dus gewoon naar buiten. De IJslanders doen het ook allemaal zo! De winterhikes die ik hier beschrijf zijn (bijna) allemaal op zo’n uitzonderlijke zonnige dag gemaakt.

Het IJslandse binnenland, ook wel Highlands genoemd, is in de winter enkel bereikbaar met oversized getunede superjeeps. Het wordt daar ook beduidend kouder dan aan de kust. Gelukkig zijn er aan de kust ook nog meer dan voldoende (om niet te zeggen: ontelbaar veel) bijzonder leuke bergen die bijna allemaal kunnen beklommen worden. Voor sommige bergen zijn de paden gemarkeerd, voor andere bergen kan je routebeschrijvingen vinden in boeken, en nog andere bergen kun je enkel beklimmen na eerst even met de plaatselijke landbouwers gebabbeld te hebben voor de juiste route. Wonende in Reykjavik, beklom ik dus vooral bergen die min of meer in de buurt lagen. Als je na het lezen van dit artikel nog meer beklimbare bergnamen wil weten, google dan eens Hvalfell, Snæfellsjökull (opgelet: dit is een gletsjer), Baula, Botnsúlur, Bláfjöll, Skálafell, Keilir, Strútur en Bjarnarhafnarfjall (deze ligt al wat verder weg).

Materiaal

Om op wintertocht te gaan in IJsland moet je toch een beetje extra materiaal inpakken dat je elders misschien minder nodig zult hebben.
Qua kledij droeg ik steevast hetzelfde: een volledige 200g Merino basislaag (Icebreaker 200 long johns en Aclima Woolnet of Woolpower Lite longsleeve), een paar dikke wandelsokken (Woolpower 400), een winddichte waterafstotende broek (Fjällräven KEB of Lundhags Authentic) en een met fleece gevoerde windstopper softshell (Arc’teryx Venta MX). En uiteraard een muts, handschoenen en een buff. Wat schoenen betreft volstaat een categorie B schoen maar ikzelf en vele anderen prefereren categorie BC schoenen (Hanwag Alaska GTX).
In de rugzak zit altijd een fleece voor de koudere dagen, een lekker dikke primaloft jas (met kap!) voor de pauzes, een paar extra dikke handschoenen voor op de bergtop en bij de afdaling, een waterdichte jas en broek voor als het echt stormachtig wordt en een paar gaiters voor diepe sneeuw of in de late winter: diepe modder.
Een van de belangrijkste dingen die steeds in mijn rugzak zaten, waren een paar kathoola microspikes. Doordat de temperaturen constant schommelen rond het vriespunt, smelt de verse sneeuw om dan weer dicht te vriezen, te smelten, enzovoorts. Dat zorgt voor plekken waar de neerslag zich op den duur vormt tot plekken ijs. Ook op paden waar vaak gewandeld wordt, wordt de sneeuw aangestampt tot een pak ijs. En dat ijs is spekglad en levensgevaarlijk. Aan de andere kant is niet de hele berg bekleed in een laagje van dat ijs, daarom is het eigenlijk redelijk onaangenaam om met (stijve) stijgijzers de berg op te gaan. De kleinere en meer flexibele spikes zijn een ideale oplossing in de IJslandse winter.
Let wel op: de spikes geven een vals gevoel van veiligheid. Je krijgt extra grip op die plekken spekglad ijs, maar steile hellingen of gletsjers zijn en blijven uit den boze!! De spikes zitten met een simpel rubbertje rond je schoenen en zullen ook afglijden als je er te veel van verwacht!
Vergeet verder ook niet om genoeg versnaperingen en (warm) drinken in je rugzak te proppen, maar dat wist de zichzelf respecterende winterhiker vast wel al. Als de zon op sneeuw schijnt, draag je ook best een zonnebril. Om je gezicht wat meer te beschermen tegen de snijdend koude wind, vond ik het op den duur aangenamer met een skibril te wandelen dan met mijn gletsjerzonnebril.

December: Akrafjall

Midden in de examens hadden een aantal huisgenoten en ik toch nog een gaatje om er een dagje tussenuit te knijpen. De volgende dag zou mooi weer worden en we wilden graag eens een nieuwe berg beklimmen. Want die berg vlakbij Reykjavik hadden we al een paar keer te veel gedaan. Via google maps hebben we dan Akrafjall gevonden, een 650m hoge berg ten noordoosten van de hoofdstad. Dat kwam goed uit, want op veel uren licht moesten we zeker niet rekenen.
De volgende ochtend op tijd uit bed en na een uurtje op de bus komen we toe in Akranes, waar de hulpvaardige IJslandse buschauffeur ons aan de voet van de berg afzet. Nuja, aan de voet... We moesten wel eerst nog een kilometer over een akker manouvreren. Misschien maar best dat het nog donker was, zodat niemand onze toeren heeft gadegeslaan.
Tegen dat we de voet van de berg bereiken, zijn we alweer gewend aan het krakende ijs onder onze voeten en zoeken we ons een relatief eenvoudige weg naar boven. In de zomer is hier een duidelijk (ongemarkeerd) pad, maar in de winter mag je zelf je weg naar boven sporen. Gelukkig zijn de IJslandse bergen zelden aan meer dan 1 kant erg stijl. Al gauw bereiken we de bergrug die ons naar de top leidt. Tegen die tijd is de zon ook net boven de horizon komen piepen en laten we eerlijk zijn, qua kleurenpracht heeft IJsland absoluut geen gelijke!

Vooral het laatste stuk van de klim was bijzonder leuk, omdat je aan de ene kant bijna loodrecht naar beneden kan kijken en de oceaan bewonderen, terwijl je aan de andere kant op een zachte helling stapt en kan genieten van het uitzicht van de berg (met daarachter alweer de oceaan). De laatste 100 hoogtemeters moeten we onze spikes aan doen, omdat hier het ijs te glad word onder onze voeten.
Terwijl wij beginnen aan de afdaling, bereikt de zon haar hoogste punt en zien we van over de oceaan een dik pak wolken in onze richting komen. We steken er dus wat meer vaart achter maar eens we laag (en veilig) genoeg zijn voor eventueel slecht weer, kan er nog een sneeuwballengevecht af.
Uiteindelijk passeert het slechte weer ons rakelings maar neemt wel het directe zonlicht weg. Een grijze zonsondergang dus terwijl we op de bus naar huis zitten.

Januari en februari: Esja

Esja is de berg die -zoals men in IJsland zegt- elke bewoner van Reykjavik al minstens 1 keer beklommen heeft. In die tien maanden dat ik in IJsland heb gewoond, beklom ik Esja ongeveer 7 keer. Een paar keer te veel, dat wel, maar hij is zo gemakkelijk bereikbaar.

Het pad naar boven is breed en duidelijk gemarkeerd. Maar omdat het weer erg vaak erg drastisch is omgeslagen de laatste weken en omdat het pad zo vaak bewandeld wordt, is de weg naar boven eigenlijk een grote hobbelige glijbaan. Waar zijn die spikes!
Je zit ongeveer een half uurtje op de bus vanuit centrum Reykjavik. Esja beklimmen is dan ook ideaal als een namiddagprojectje wanneer je wat tijd over hebt. In januari vertrekken we met een groep van 40 buitenlandse studenten rond een uur of tien. Het is dan toch al licht buiten. Traag maar gestaag beklimmen we de flanken. Om de zoveel tijd worden we begroet door een paaltje met een beetje info over de tocht. Wanneer we het punt ‘Steinn’ bereiken, besluiten we om niet verder te klimmen. Het laatste stuk omhoog is veel steiler dan alles wat we al gehad hebben. De sneeuw is bevroren, geeft dus weinig grip (ook niet met onze spikes) en in de groep zitten veel totaal onervaren hikers. Een van de mensen die mee was had zelfs nog nooit sneeuw gezien! Gelukkig dat Steinn in de IJslandse volksmond wel officieel telt als “top” van Esja. Dat het eigenlijke top-plateau nog zo’n 100 meter hoger ligt, zien ze wel door de vingers. Zoals met veel bergen moet je dezelfde weg naar boven als naar beneden, maar op Esja heb je de keuze tussen de makkelijke weg en een iets steilere en minder duidelijk aangegeven shortcut voor ongeveer de helft van de tocht. We zijn via de makkelijke weg naar boven gestapt, dus nemen we de shortcut naar beneden. Kwestie van variatie.

In februari klaart het weer nog eens op en keer ik terug, deze keer alleen. De sneeuw is nu in veel betere staat en de vele voorgaande bergwandelaars hebben een mooi wegje uitgespoord op het laatste stuk naar de top. Na even geschrokken te zijn van de bijna loodrechte laatste tien meter, is het toch leuk om nog eens op het plateau te staan dat de top van de berg vormt. In februari blijft het behoorlijk licht tot 19u ‘s avonds, maar ik ben toch iets te laat vertrokken vandaag. Wanneer ik halfweg de afdaling ben, moet ik toch mijn hoofdlampje aansteken. Ga dan ook nooit op pad zonder een koplampje in de rugzak.
Esja beklimmen duurt 3 tot 4 uur. Je start op zeeniveau en klimt naar het topplateau op 860m.

Maart & April: Hengill

Eind februari beginnen mijn wandelkameraden en ikzelf een beetje de moed te verliezen om nog leuke wandelingen te vinden vlakbij Reykjavik. Plotseling stuit een van ons op een website waar het hele vulkaanmassief van Hengill is op uitgetekend en bewegwijzerd. We kunnen niet snel genoeg een auto huren en er naartoe bollen (achteraf gezien is het massief zelfs doodleuk te bereiken met de bus). Het eerste weekend van maart worden we getrakteerd op prachtig weer dus we twijfelen geen seconde!

De wandeling die we maken, vertrekt net achter de energiecentrale die gebruik maakt van de geothetmische activiteit van Hengill (en die Reykjavik van spotgoedkope groene energie voorziet). De weg is erg duidelijk aangegeven met 2m hoge gele paaltjes waarvan de top in het blauw, rood of zwart is gekleurd. De kleuren verwijzen naar de respectievelijke moeilijkheidsgraad. Wij kiezen uiteraard voor het zwarte pad dat ons over een adembenemend berglandschap helemaal via de rug van de berg naar de 860m hoge top leidt. De terugweg gaat door meer wondermooie landschappen.

De duidelijke markeringen liggen af en toe wel eens op de grond, maar over het algemeen kan je altijd zeer makkelijk de weg vinden. Zij het wel bij goed weer! Eens we hoog genoeg de berg op waren, konden we rondom ons landmarks zien in een straal van wel 100 kilometer. Bergen zoals Eyjafjallajökull, Hekla, Esja, Langjökull, de Westman eilanden, Botnsúlur, Þingvellir, keilir en zelfs -bijna niet meer zichtbaar- Snæfellsjökull op bijna 200 kilometer van ons!
Deze tocht heeft, dankzij de enorme kameraderie van die dag, de overweldigende landschappen en het prachtige weer, voor mij een ereplaatsje in mijn top drie van beste wandelingen in IJsland.

Half april, helemaal op het einde van wat men in IJsland winter noemt, ben ik samen met een kameraad nog eens terug gegaan, deze keer met de tent. In het Hengill massief zijn erg veel gemarkeerde paden, dus hadden we deze keer zelf een lus samengesteld die vanuit het stadje Hveragerði zou vertrekken, 17km later langs de bergtop zou passeren en van daaruit in een bijna rechte lijn terug zou keren langs de andere kant van de berg naar Hveragerði en de warmwaterrivier waarin je het hele jaar door heerlijk kan baden. Goed voor een totaal van zo’n 35 wandelkilometers en 800 hoogtemeters.

De eerste dag van onze tweedaagse leidt het pad ons langs ontelbaar veel pruttelende, naar zwavel stinkende heetwaterbronnen, riviertjes die we moesten doorwaden, ravijnen waar we door moeten en de hele tijd sneeuw. Wanneer we aan de klim naar de bergtop beginnen, staat er een sterke wind. De toplaag van de sneeuw waar we over moeten is bevroren. Wanneer je er echter gewicht op zet, zak je er 30 centimeter doorheen. Met onze zware rugzakken was dit toch een staaltje stevig sporen.
Na 400 hoogtemeters te zijn gestegen, komen we op een soort plateau waarna we in een rechte lijn naar de top zouden wandelen. Helaas worden we hier ook verwelkomd door een complete whiteout waarbij we met moeite onze eigen voeten nog kunnen zien. Ook zijn enkele van de paaltjes die de weg markeren, ondergesneeuwd. Met behulp van een aftands kompas en de helling van de berg, hebben we ons nog een eindje verder geriskeerd maar dan toch voor de zekerheid ons tentje opgezet.
Een voordeel van de tweede helft van de winter in IJsland is dat de dagen al flink wat langer worden. In ons geval betekent dit dat de zon ondergaat rond 22u en alweer opkomt om half vijf ‘s ochtends. Terwijl wij in ons tentje wat water aan de kook proberen te krijgen, hebben we dus nog wel voldoende schemerlicht.
Op onze tweede dag is er geen wolkje aan de lucht. Alleen het ontwaken is wat verwarrend, wanneer de zon om half vijf ons tentje begint op te warmen. Hoewel onze schoenen bevroren zijn, warmt het al snel op tot een heerlijke 14 °C. Drie kilometer voor ons eindpunt duiken we nog even lekker in de warmwaterrivier en genieten we nog na het avontuur de afgelopen twee dagen.