De laatste decennia is de buitensportsector uitgegroeid tot big business. Ontelbare fabrikanten van outdoorkleding brengen elk seizoen een nieuwe collectie op de markt. Uit dit uitgebreide gamma aan buitensportmateriaal een keuze maken is niet altijd evident. De producenten komen daarbovenop voortdurend met innovaties op de markt die echter vooral de verkoop moeten stimuleren. Aan de andere kant is het belangrijk te onderstrepen dat bepaalde vernieuwingen het buitensportleven positief hebben beïnvloed. Het praktische nut van een Gore-Texmembraan of een softshellbroek is onbetwistbaar. Een degelijke buitensportuitrusting biedt dank ook het nodige comfort, zowel op warme als koude dagen. Enige kennis omtrent de constructie en gebruik van bepaalde kledingstukken vereenvoudigt de keuze in een buitensportwinkel en verkleint het risico op nutteloze investeringen.
Maar wat draag je nu juist wanneer? In wat kan je best wat geld investeren? En welke kledij pakken we in de rugzak of laten we thuis? Bij het beantwoorden van deze vragen moet je rekening houden met een aantal algemene en meer persoonlijke vragen: Wat voor een klimaat en seizoen reis ik tegemoet? Wat zijn de weersvoorspellingen? Zweet ik makkelijk of heb ik het eerder snel koud? Hoe zwaar is de wandeling of trektocht? Hoeveel gewicht wens ik hierbij mee te dragen?
Om een goede werking van al haar organen te garanderen zal het menselijk lichaam proberen om haar temperatuur, tussen 35,8°C en 38°C, zo stabiel mogelijk te houden. Door warmte af te geven of het warmteverlies net te beperken, zal het menselijk lichaam proberen haar temperatuur constant te houden.
Een stijging van de lichaamstemperatuur kan het gevolg zijn van een hogere omgevingstemperatuur of een intense inspanning. Ziekte of ontsteking (koorts) zijn andere oorzaken die onder normale omstandigheden voor dit artikel minder relevant zijn.
Om oververhitting van het lichaam te verhinderen, begint ons gestel te zweten. Dat zweet leidt tot vochtige kledij. Niet alleen geeft natte kledij een onbehaaglijk gevoel, het is ook nefast voor de thermische eigenschappen van het kledingstuk. Om dit te voorkomen zijn er speciale textielsoorten ontwikkeld die het zweet naar buiten afvoeren. Wanneer de omgevingstemperatuur sterk daalt, zal het menselijk lichaam meer energie verbruiken om meer warmte produceren. Via de huid blijft het lichaam warmte verliezen. Om dit warmteverlies te beperken kiezen we voor isolerende kledij.
De klassieke theorie rond de keuze voor de juiste kledij is die van de drie lagen. Door technische innovaties zijn daar de laatste jaren een aantal mogelijke lagen aan toegevoegd. Het principe van de verschillende lagen blijft niettemin behouden.
Basislaag
De eerste laag is de zogenoemde basislaag (baselayer). Dit is de laag die je als eerste aantrekt en die dus rechtstreeks in contact komt met de huid. De functie van deze baselayer is het afvoeren van het zweet zodat de huid min of meer droog blijft. Om onaangename transpiratiegeuren af te breken, worden basislagen vaak speciaal behandeld. Het aangename gevolg van dergelijke behandeling spreekt voor zich wanneer je dezelfde basislaag meerdere dagen na elkaar gebruikt.
Shirts van goede kwaliteit zijn vaak sneldrogend en ultralicht. Bepaalde textielsoorten (merinowol of synthetische stoffen) zijn hiervoor uitermate geschikt. Katoen slorpt erg makkelijk water op waardoor het shirt zwaar en koud aanvoelt en is dan ook niet geschikt als basislaag. Wat niet behoort tot de taken van een baselayer is het beschermen tegen regen of wind.
Je hebt deze primaire lagen in alle prijsklassen. De shirts van de Franse sportketen Decathlon zijn zeer goedkoop en kwalitatief degelijk. Het prijsverschil met de shirts van de grote bekende merken is vaak erg groot en naar mijn mening pas te verantwoorden bij intensief en extreem (bv. in winter) gebruik van het materiaal.
Tweede laag
De tweede laag is een isolatielaag en bestaat meestal uit een fleece. Warm thermisch ondergoed (bv. van Merinwol) kan ook een optie zijn. Een dunne donsjas kan ook dienen als een extra tweede laag maar is heel wat duurder. Deze secundaire laag houdt het warmteverlies van het lichaam tegen, laat het vocht door naar buiten en is net zoals de baselayer snel droog. In tegenstelling tot de basislaag is het isolerend vermogen van een fleece groter.
Ook hier zijn er in alle prijsklassen geschikte kledingstukken te vinden. Een dunne microfleece (zomergebruik) kan je al kopen voor erg weinig geld en heb je in alle vormen, maten en kleuren. Zwaardere fleecejackets zijn vaak extra gevoerd met een windstoppermembraan en hebben vaak handige opbergzakjes. Hierdoor kunnen ze ook gebruikt worden als jas bij droog maar winderig weer. De prijs van deze jassen is een veelvoud van de spotgoedkope microfleece. Nadelen van fleece zijn de geurbestendigheid en het verlies van isolerend vermogen als het nat is. Bij merinowol bestaan deze nadelen niet maar het is dan ook een veel duurdere stof.
Het is aan te raden om te kiezen voor meerdere dunne isolerende lagen. Zo kan je het best je temperatuur regelen. Belangrijk is dat je overmatig zweten gaat vermijden want dan wordt je kleding te vochtig en verliest het aan isolerend vermogen. Als je te weinig aandoet, verlies je ook te veel lichaamswarmte en geraak je moeilijk nog opgewarmd. Een persoonlijk evenwicht zoeken is de boodschap.
Derde laag
De derde laag is de shell layer die beschermt tegen de weersomstandigheden. We maken een onderscheid tussen een softshell en een hardshell. Een hardshell heeft twee functies. Enerzijds is het belangrijk dat deze laag het afgevoerde vocht van binnen naar buiten doorlaat. Anderzijds moet ze regen en wind tegenhouden. Om deze twee eigenschappen te combineren werden er een aantal speciale membranen ontwikkeld waarvan Gore-tex veruit de bekendste is. Dit membraam laat de (kleinere) zweetdruppels van binnen naar buiten door maar houdt de (grotere) regendruppels van buiten tegen. Perfect werkt zo'n membraam nooit. Veel hangt af van de vochtigheid en warmte. Er zijn tal van membramen maar hun performantie varieert.
Bij droog weer biedt een softshell jacket als derde laag voldoende bescherming tegen de wind. Een softshell ademt beter dan een hardshell en kan lichte regen verdragen. Bij hevig regenweer of sneeuw blijf een hardshell aangewezen. Bij koude temperaturen kan een donsjas met beschermende buitenvoering (bv. pertex) ook dienen als derde laag.
Onderlichaam
Ook op het onderlichaam kan het principe van de verschillende lagen worden toegepast. Het lagensysteem blijft hier meestal beperkt tot een wandelbroek in combinatie met een regenbroek. Een thermische onderbroek (met lange pijpen) kan bij koudere temperaturen als basislaag worden toegevoegd.
Een lichte sneldrogende stof is meer dan voldoende voor de zomer, zelfs in koudere klimaten. Je hebt broeken in één stuk of met afritsbare pijpen. Die laatste hebben het voordeel dat je tijdens het wandelen makkelijk pijpen aan en af kunt ritsen zonder je hele broek te moeten uitdoen. Zwaardere stoffen zoals de G1000 van Fjällräven hoeven zeker niet en zijn snel te warm.
In de winter daarentegen is een softhsellbroek of G1000 aangewezen.
Besluit
Je hoeft niet meteen in dure stoffen te investeren. Goedkope synthetische T-shirts en fleeces voldoen zeker voor je eerste tochten, zeker in zomerse omstandigheden. Voorzie vooral wat budget voor een goede hardshell, voor een waterdichte én ademende jas mag je toch snel 150 euro neertellen.
Op termijn kan je dan eventueel uitkijken voor een softshell of windstopper fleece, handig in koudere klimaten waar je wat meer windbescherming nodig hebt. Een volgende stap is het investeren in thermisch ondergoed. Het ademend vermogen is veel beter dan gewone synthetische T-shirts en maakt je lagensysteem compleet. Een jas van synthetisch of echt dons is vooral handig in de winter en neem je enkel mee in zeer koude omstandigheden.
Het is belangrijk om consequent deze hiërarchie van lagen te volgen en niet te doorbreken. Een extra katoenen tshirtje aantrekken om wat meer warmte te winnen is geen goed idee. Deze katoenen laag onderbreekt immers het zweetafvoersysteem waardoor het lagensysteem zijn nut verliest.
De lagentheorie vormt een basis die je naargelang persoonlijke ervaringen en vereisten flexibel dient toe te passen. Het is bij koude en natte weersomstandigheden niet ongewoon om vier, vijf of zelfs nog meer lagen met elkaar te combineren. Afhankelijk van de omstandigheden kies je de lagen die je aantrekt. Start je aan je tocht met enkel een basislaagje aan én ben je niet zeker van de weersvoorspellingen, steek dan best een microfleece en shell in de rugzak. In de bergen zitten deze kledingstukken trouwens sowieso standaard in de rugzak. Omgekeerd geldt uiteraard dezelfde logica. Als je 's morgens vroeg aan de hut vertrekt is het vaak koud terwijl het in de namiddag erg warm kan zijn. Je start dan de dag met alle lagen aan waarna je naarmate de
Er zijn een groot aantal verschillende textielsoorten en technologieen die al dan niet met succes worden toegepast bij de ontwikkeling van buitensportkledij. Hierbij een overzichtje van de bekendste en belangrijkste spelers:
Merinowol is afkomstig van het Merinoschaap, het bekendste en meest voorkomende schapenras ter wereld. Door de vele huidplooien produceert één schaap veel wol van hoge kwaliteit. Per vierkante centimeter groeit er bij een Merinoschaap tien keer zoveel haartjes als bij een ander schaap. De wol heeft hierdoor een zeer fijne maar warme structuur waardoor het ideaal geschikt is voor warm, thermisch ondergoed. Door die fijne structuur voert Merinowol ook zweet naar buiten toe en blijven geurtjes minder hangen.
Website:
eu.icebreaker.com
www.smartwool.com
www.woolpower.se
Polartec is de bekendste en belangrijkste producent van fleece en wordt daardoor vaak als synoniem gebruikt. Fleece betekent vacht en werd zo genoemd omwille van de zachtheid en isolerend vermogen. Het bestaat uit kunstvezels van polyester en verscheen ongeveer 30 jaar geleden op de markt. In vergelijking met traditionele stoffen (zoals katoen) neemt fleece amper water op en biedt het veel meer isolatie tegen een erg laag gewicht. Een eenvoudige fleece houdt geen wind tegen. Hiervoor is een extra winddichte laag nodig.
Het verschil tussen een goedkope en een duurdere fleece is duurzaamheid. Een goedkope fleece verslijt erg snel waardoor het zijn isolerende functie al snel verliest.
De laatste jaren maakt men steeds meer gebruik van fleece op basis van gerecycleerde petflessen.
Website: www.polartec.com
Schoeller Fabrics is een Duitse producent van Dryskin en Dynamic, twee stoffen die gebruikt worden voor de constructie van softshellkleding. Dynamic is een mengeling van Lycra en Nylon. Dryskin is extra verstevigt met Cordura. Dynamix en Dryskin wordt vaak gebruikt voor de constructie van klimbroeken omwille van de rek- en duurzaamheid.
Website: www.schoeller-textiles.com
Apex is een softshellstof door The North Face ontwikkeld en gebruikt in al hun softshellproducten.
Website: www.thenorthface.com
Cordura is een zeer sterke en slijtvaste stof die vaak voor de constructie van schoenen, rugzakken, reistassen en getten wordt gebruikt. Cordura is soepel, ademend en licht. Deze stof werd ontwikkeld door de Amerikaanse chemiereus DuPont.
Website: www.cordura.com
Windstopper is een gelamineerde fleece die meer warmte biedt en beschermt tegen wind. Deze stof is ademend maar niet waterdicht.
Een Windstopper fleece kan zowel als tweede of derde laag gebruikt worden. Windstopper wordt gebruikt voor mutsen, oorbeschermers, jassen en handschoenen.
Website: www.windstopper.com
De chemische stof PolyTetraFluorEtheen (PTTE) werd aanvankelijk ontwikkeld en gebruikt om electrische leidingen te isoleren. Bob Gore, de zoon van oprichter Bill Gore, ontdekte in 1969 dat uitgerekte folie van PTTE (beter bekend als Teflon) ademend (poreus) en toch waterdicht is. Hij ging deze ontdekking toepassen op kledij en GoreTex was geboren. Tegenwoordig maken zo goed als alle gerenommeerde buitensportmerken gebruik van het Gore Tex-membraan voor jassen, schoenen, handschoenen,...
Gore Tex ontwikkelde verschillende varianten voor diverse toepassingen: Gore Tex Paclite, Gore Tex Performance Shells, Gore Tex, Pro Shell,...
Website: www.gore-tex.com
Pertex is een waterdichte en ademende stof die bescherming biedt tegen de wind.
Pertex werd ontwikkeld door een Brits bedrijf uit Manchester en in 2005 verkocht aan een bedrijf uit Japan. De stof wordt vooral gebruikt voor de constructie van donsjassen en slaapzakken.
Website: www.pertex.com
eVent is net als Gore Tex een gepatenteerd membraan dat zowel ademend als waterdicht is. De stof wordt gebruikt door bedrijven als RAB, Vaude en schoenenproducent Kayland.
Website: www.eventfabrics.com
Novadry is een membraan zoals Gore Tex dat specifiek werd ontwikkeld voor de producten van de Franse sportketen Decathlon.
Website: www.novadry.com
De stof G1000 werd aanvankelijkd oor Fjällräven ontwikkeld als tentzeil. G1000 is extreem duurzaam, wind- en waterdicht. Tegenwoordig staat een G1000-broek garant voor duurzaamheid en degelijkheid. Deze stof vraagt wel enig onderhoud (wax).
Website: www.fjallraven.se
Dons (Down) biedt de beste verhouding tussen warmte en gewicht. De natuurlijke dons die gebruikt wordt voor outdoorkledij is afkomstig van ganzen. Belangrijk hierbij is de verhouding tussen de dons en de veertjes. Hoe meer dons, hoe warmer de jas. Daarbovenop is dons zeer licht en ademt het relatief goed.
Vocht vormt echter een probleem waardoor dons zijn isolerend vermogen verliest en gaat samenklitten. Een donsjas is dan ook vooral geschikt om te dragen na de inspanning.
Natuurlijke dons wordt gebruikt voor slaapzakken, jassen, broeken, expeditiepakken en expeditiewanten.
Primaloft is synthetisch donsmateriaal dat in de jaren tachtig werd ontwikkeld voor het Amerikaanse leger. Primaloft is waterbestendig waardoor het zijn isolerend vermogen behoudt. Daarbovenop is het erg licht. Alle grote producenten gebruiken Primaloft voor de isolatie van kledij, handschoenen, slaapzakken en schoenen.
Website: www.primaloft.com
Uitstekend artikel op ukclimbing.com: Waterproof Breathable Fabric - Explained